از خط مقدم کرونا تا قلب تپنده آزمایشگاههای بهداشت جهرم؛ داستان یک مدیر جوان و تحول در آزمایشگاههای بهداشت جهرم
به گزارش اخبار جهرم، در هیاهوی روزمره نظام سلامت، آزمایشگاه‌ها نقشی حیاتی اما اغلب خاموش ایفا می‌کنند. جایی که دقت و تخصص، کلید تشخیص و درمان است. در دانشگاه علوم پزشکی جهرم، سکان هدایت شبکه گسترده آزمایشگاههای معاونت بهداشتی، بر عهده محسن فرهنگ، مدیری جوان و پرانرژی است؛ کارشناس علوم آزمایشگاهی که خود دانش‌آموخته همین دانشگاه بوده و داستانش با گره خوردن به یکی از سخت‌ترین بحران‌های سلامت جهانی، یعنی پاندمی کووید-۱۹، آغاز می‌شود. برای آشنایی بیشتر با این مجموعه و فراز و نشیب‌های آن، پای صحبت‌های او نشستیم.
از بحران کرونا تا پذیرش مسئولیت:
محسن فرهنگ، متولد ۱۳۷۴، که سال ۹۷ از دانشگاه علوم پزشکی جهرم فارغ‌التحصیل شده، دوران پس از خدمت سربازی‌اش را همزمان با غافلگیری جهان توسط کرونا به یاد می‌آورد. او می‌گوید: «آن زمان مثل خیلی از نقاط کشور، دانشگاه ما آزمایشگاه تشخیص مولکولی نداشت.» اما این کمبود، مانعی بر سر راه نشد. او به همراه اساتید برجسته‌ای چون دکتر روستازاده و خانم دکتر عرفانیان و با حمایت مسئولین وقت دانشگاه، آستین بالا زدند و در دل بحران، آزمایشگاه تشخیص مولکولی کووید را راه‌اندازی کردند. دورانی که به گفته خودش “بسیار سخت و بدون هیچ تجربه قبلی در دنیا” بود. فرهنگ که تمام دو سال اوج پاندمی را در کنار تیمی که عمدتاً از هم‌دوره‌ای‌هایش بودند در این آزمایشگاه گذراند و بعدها مسئولیت آن را نیز بر عهده گرفت، از آن روزها به عنوان تجربه‌ای یاد می‌کند که امیدوار است هرگز تکرار نشود، اما پایه محکمی برای آینده شد.
شبکه‌ای گسترده در خدمت مردم:
از سال ۱۴۰۱ و با اعتماد دکتر محبی، معاون بهداشت دانشگاه، مسئولیت مجموعه آزمایشگاههای این معاونت به محسن فرهنگ سپرده شد؛ مسئولیتی که او آن را سنگین اما دوست‌داشتنی می‌داند. وقتی از گستره این شبکه پرسیدیم، توضیح داد که این مجموعه شامل آزمایشگاه مرکزی (مرحوم غفوری)، آزمایشگاه تخصصی سل و تشخیص مولکولی، و آزمایشگاههای مراکز درمانی دوزه، جرمشت و قطب‌آباد (کردیان) می‌شود. نکته جالب توجه، وجود ۸ مرکز نمونه‌گیری فعال در مناطق با جمعیت کمتر است که نمونه‌ها را دریافت و به آزمایشگاههای پشتیبان ارسال می‌کنند تا مردم مجبور به طی مسافت‌های طولانی نباشند.
آزمایشگاه مرکزی؛ فراتر از تست‌های ازدواج:
آزمایشگاه مرکزی یا همان آزمایشگاه مرحوم غفوری که به نام خیر نیک‌اندیش آن نامگذاری شده، شاید بیشتر به خاطر تست‌های پیش از ازدواج شناخته شده باشد، اما فرهنگ تاکید می‌کند که خدمات این مرکز بسیار گسترده‌تر است: «علاوه بر خدمات ازدواجی، تمام آزمایش‌های بسته پزشک خانواده شهری و روستایی، تست‌های طب کار، آزمایش‌های پیش از استخدام و همچنین تشخیص تخصصی بیماری‌هایی مانند مالاریا، سالک، تب مالت و قارچ که فقط در اینجا انجام می‌شود، بر عهده این مرکز است.» این شبکه گسترده، ماهانه به حدود ۴۰۰۰ نفر (و سالانه نزدیک به ۵۰ هزار نفر) در سطوح مختلف خدمت‌رسانی می‌کند.
کیفیت، اولویت اول در سه محور اصلی:
مدیریت یک شبکه آزمایشگاهی، نیازمند توجه به سه رکن اساسی است: تجهیزات، مواد مصرفی (کیت‌ها) و نیروی انسانی. فرهنگ با اشاره به گرانی و چالش‌های تامین، از حمایت ویژه معاونت بهداشتی می‌گوید که باعث شده «بهترین و باکیفیت‌ترین کیت‌ها و مواد مصرفی موجود در بازار» تهیه و در چرخه تشخیص استفاده شود.
در حوزه تجهیزات، اتفاق بسیار خوبی رخ داده است. او توضیح می‌دهد: «با کمک یک پروژه ملی وزارت بهداشت و سازمان بهداشت جهانی و پس از گذراندن موفق اعتباربخشی‌های بین‌المللی، سه دستگاه بسیار مدرن و پیشرفته تولید سال ۲۰۲۴ وارد آزمایشگاه‌ها شد که کیفیت، دقت و سرعت خدمات تشخیصی را به شکل چشمگیری ارتقا داده است.»
و در نهایت، رکن سوم یعنی پرسنل متخصص: «حضور کارشناسان علوم آزمایشگاهی که همگی دانش‌آموخته دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و پذیرفته‌شده از طریق آزمون استخدامی هستند، در کنار تجهیزات به‌روز و مواد باکیفیت، یک تیم قوی و باکیفیت را شکل داده است.» بازآموزی‌های مداوم و کسب نتایج عالی در ارزیابی‌های کنترل کیفی خارجی، گواه این
مدعاست.
چالش همیشگی؛ خطر در کمین سلامت:
در کنار همه پیشرفت‌ها، فرهنگ به نکته‌ای مهم و کمتر دیده‌شده اشاره می‌کند: «ذات کار آزمایشگاه با خطر همراه است.» مواجهه روزانه با مواد آلوده و بیماری‌های مختلف، تهدیدی همیشگی برای سلامت کارکنان این بخش است. او می‌گوید: «این موضوع همیشه ذهن مرا درگیر می‌کند. حتی در ایده‌آل‌ترین شرایط، ریسک آلودگی صفر نمی‌شود و همکاران ما هر روز این خطر را به جان می‌خرند تا به سلامت مردم کمک کنند.»
نگاه به آینده و قدردانی:
فرهنگ که نزدیک به سه سال است مسئولیت این مجموعه را بر عهده دارد، هدف خود را رساندن تمام بخش‌ها به نقطه استاندارد و سپس برداشتن گام‌های رو به جلو می‌داند. ارتقاء مراکز نمونه‌گیری روستایی، احداث آزمایشگاه استاندارد جدید در دوزه (منطقه سیمکان) با کمک خیرین، احیای تجهیزات آزمایشگاه جرمشت و انتقال آزمایشگاه کردیان به فضای بهتر، بخشی از اقدامات انجام شده است. او تاکید می‌کند که در سال ۱۴۰۴ نیز تلاش برای تقویت زیرساخت‌های فنی و علمی ادامه خواهد داشت و از حمایت‌های معاونت بهداشتی و همکاری تیمی با سایر واحدها قدردانی می‌کند.
آمارها گویای خدمت:
او در پایان به آماری از خدمات سال ۱۴۰۳ اشاره می‌کند: پذیرش حدود ۷۰۰ بیمار مشکوک به سل، ۸۰۰ بیمار مشکوک به کووید، انجام غربالگری مالاریا برای ۲۳۰۰ نفر و بررسی ۱۵۰ مورد مشکوک به سالک (که اکثر این خدمات در قالب بسته پزشک به حدود ۵۰ هزار مراجعه‌کننده سالانه بوده است.
