« تأملی بر ضرورت انتخاب نام نیک و با معنا برای محل کسب و کار و تجارت و محصولات تولیدی در جهرم »
…یکی از مهم‌ترین حقوقی که دین مبین اسلام برای فرزندان تعریف کرده است، انتخاب نام نیکو برای آنهاست که در روایات نیز از آن به « نخستین نیکی به فرزند» یاد شده است.
شاید بتوان با اندکی اغماض و اخذ وحدت ملاک از روایات ، انتخاب نام نیک برای محل کسب و کار را نیز از جمله امور مهم در فعالیت های کسبی تلقی کرد .
با گشت و گذاری در سطح شهر جهرم می توان دریافت که متأسفانه ، مانند بسیاری از شهرهای دیگر ، با وجود تصویب مقرره ای تحت عنوان « قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی ، عناوین و اصطلاحات بیگانه » و آیین نامه اجرایی آن و در سایه نبود نظارت کافی از سوی متولیان امر !!! ، هر روز شاهد افزایش نصب تابلو با نام هایی غیر فارسی و عمدتاً بی ارتباط با موضوع کسب و کار در سر در مغازه ها و اماکن تجاری هستیم ؛ در صورتی که بر اساس قانون فوق الذکر : به منظور حفظ قوت و اصالت زبان فارسی به عنوان یکی از ارکان هویت ملی ایران و زبان دوم عالم اسلام و معارف و فرهنگ‌اسلامی، دستگاه‌های قانونگذاری ، اجرایی و قضایی کشور و سازمان‌ها، شرکتها و مؤسسات دولتی و کلیه شرکت‌هایی که شمول قوانین و مقررات‌عمومی بر آنها مستلزم ذکر نام است و تمامی شرکتها ، سازمان‌ها و نهادهای مذکور در بند (د) تبصره (22) قانون برنامه دوم توسعه موظفند از بکار‌بردن کلمات و واژه‌های بیگانه در گزارش‌ها و مکاتبات، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌های رسمی خودداری کنند و همچنین استفاده از این واژه‌ها بر روی کلیه‌تولیدات داخلی اعم از بخش‌های دولتی و غیر دولتی که در داخل کشور عرضه می‌شود ، ممنوع است.
همچنین بر اساس تبصره 5 مقرره قانونی مذکور « کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و اماکن تولیدی و خدماتی و تجاری موظفند ظرف مدتدو سال از تاریخ ابلاغ این قانون اسامی تولیدات و ظرف‌مدت یک سال نام اماکن خود رابه نامها و واژه‌های غیر بیگانه برگردانند » .
یکی از بزرگانی که حق عظیمی بر مردم جهرم داشته و دارد – که خداوند به ایشان طول عمر و سلامتی عنایت فرماید – استاد ارجمند و گرانقدر جناب آقای صمد فرزین نیاست که در راستای حفظ گویش و لهجه محلی جهرمی ، اقدام به پژوهش ، گردآوری و پدیدآوردن کتابی وزین و فاخر تحت عنوان « فرهنگ فارسی جهرمی » نموده و آن را به مردم خوب جهرم پیشکش کرده اند .
یکی دیگر از نویسندگان جهرمی که اخیراً کتابی از ایشان درزمینه واژه ها ، اصطلاحات ، عبارات و ضرب المثل های جهرمی با عنوان « فرهنگ گویش جهرمی » چاپ و منتشر شده ، کارگردان مستند چند قسمتی « چتر سبز » و « پدر علم تدوین سینمای ایران » ، استاد ارجمند جناب آقای دکتر احمد ضابطی جهرمی است که با کنکاشی در این کتاب وزین نیز می توان به کلمات و اصطلاحات اصیل جهرمی مناسب نامگذاری محلهای کسب و کار و تجارت دست یافت که که خوانش این دو کتاب بر هر آنکه دل در گرو حفظ این گویش و استفاده از نامهای اصیل جهرمی برای محل کسب و تجارت خود داشته و دارد ، واجب است و می تواند منبع خوبی برای این افراد باشد .
با دقت در واژه ها و اصطلاحات این کتابها تقریباً می توان برای هر شغلی عنوانی مناسب یافت که بتواند زینت بخش تابلوهای سر در مغازه و اماکن تجاری و یا محصولات تولیدی در شهر جهرم شود که متأسفانه فراوانی کلمات بیگانه و غیر فارسی در سر در مغازه ها و بر روی محصولات تولیدی ، جایی برای پرداختن به این موضوع نگذاشته و ظاهراً این کتابها و واژه های گردآوری شده در آنها از دید مسئولان محترم اتاق اصناف و متولیان مربوطه دور مانده است !!! و انتظار این است که مدیران عالی شهرستان و فرهیختگان و دغدغه مندان عرصه فرهنگ تلاش کنند تا ضمن تمکین و عمل به قانون یاد شده ، پیشنهاد استفاده از واژه های ایرانی و بطور ویژه کلمات ، واژه ها و اصطلاحات با گویش محلی جهرمی بر گرفته از منابع غنی یاد شده را به اتاق اصناف و سایر مراکز ارائه کنند تا در آینده شاهد کاهش استفاده از کلمات و اصطلاحات بیگانه بر سر در مغازه ها و مکانهای تجاری سطح شهر باشیم ؛ هر چند که تاکنون ، بعضی از شرکتها و اماکن تجاری از واژه های اصیل جهرمی برای محصولات خود استفاده کرده اند که در خور تقدیر است . اما به عنوان مشتی نمونه خروار ، می توان در قالب پیشنهاد، به کلمات و واژه‌های زیر اشاره کرد:
1) اَبره، چِکِنه، چنگال، گافته، نون فرنگی، کلوچه نخودی، کلوچه آردی، خُرَک و رنگینک برای مشاغل شیرینی‌فروشی و سوغات سرا و فعالیت های مشابه
2) شَدوُ، الوک، خیارزه، دسم‌بو، دمباز، نارپوس، بالنگ، پَسَکی و خوردک برای مشاغلی چون میوه‌فروشی و آب‌میوه‌گیری
3) شَهله، گُردک و مَشه برای مشاغلی چون قصابی و کبابی
4) رَختَک، گاگُله، گُمپ گُل، جغله، رودم، ببم، چی‌چیو، جِلِنگ جِلنگوُ، کلوُته، نُخری، حریره، نوذرمیرزا، هفتی برای مشاغلی چون سیسمونی و لباس نوزاد
5) کُرُک، غَلوسک، تیسک ، ریسَک ، باهنده، پیرسک ، پَل پَل برای مشاغلی چون مرغ فروشی و مراکز تولید مرغ و تخم مرغ و پرنده فروشی
6) آلاله، گُمپ، موُرد، خبرخوشو، شمبو، کنگه، پیازکن، کهکم، بنگرو، تی‌تالو، تغله، جرگه، پافت، بادمک، چیله، بخته‌کن، بش، توختک، پچا، خارمره، چَرگ، زردک، کَلَبه، کُنار، هکال و خبر بَرو برای مشاغلی چون گل‌فروشی، نهال‌فروشی، کود و سم‌فروشی
7) شملی، تِجَه، پی‌ته، کرپه، و تربیزه برای مشاغلی چون سبزی‌فروشی
8) تی اُوی، پرشکه، اُورو، پَدَم، تیریشکُو، ناغ، پِرِشمه، تِجّه، تروتیلیس، چکل، قلپ، گچک، نم‌سار، واکن ، پُلُلُق ، پُلُقَه ، فیریش و لیم لیم برای مشاغل فروش لوازم آبیاری باغ و کشاورزی
9) جُنگه، کمه، چبش و خَچَک برای مشاغلی چون دامداری و لبنیاتی
10) گُروپ، چَره ، لاله و مردنگی برای مشاغلی چون فروشگاه‌های نخ و پشم
11) گولوپ، اَفتو برای مشاغل الکتریکی
12) هُل، لِگ، لگاره، چل‌گیس، پت و چَپَه برای مشاغل آرایشگاه و پیرایشگاه (لگ مو)
13) خَمَنه، لوُلین برای مراکز فروش وسایل سرویس بهداشتی
14) خَلَت، لُهر، جا بند و متکا بُخچه و پوشن برای مغازه‌های فروش پتو و بالش و رختخواب
15) خانی، چارغد، چادرچاقچور، ساروق، بخچه، پی‌جومه: برای پارچه‌فروشی
16) آرمه، اَوک، پاگشا، آسونه، چکنه، پخ، پخا، یخنی، تیلیت برای رستوران و کافی‌شاپ
17) پره، سوزنی، انگش‌دونه: برای مغازه‌های خیاطی
18) بلوری، مردنگی، چی‌چال، یگون، قاب و قده ، پی یله و کوپی و گُل پیچ برای مغازه‌های ظرف و بلورفروشی
19) نَرَنگ، مِجری، گنجینه برای مغازه‌های کادو و هدیه‌فروشی
20) خط و پیت یا خط و پیتک برای شغل کتابفروشی و نوشت افزار
21) هم‌کَلُوم و خُت و پِت برای کافی‌نت‌ها
22) بلک، پی‌پُخ، سورو، انگشت‌پیچ، بیریزه، فوت و پلندک، چووه، زرده‌چووه، سُپ، قندک برای فروشگاه‌های مواد غذایی یا فروش نان
23) بُک، کُلُوک، جوغن، پُک و چُپُخ (چُپُق ) و چُکُل برای مراکز فروش سفالی و قلیان و ذغال
24) پَخچه برای مراکز فروش عسل یا لوازم تولید عسل
25) قادمه، درونه، پَروَند، پوره ، پوره‌بند، لگاره برای مغازه طناب‌فروشی و مشاغل مشابه
26) پنگ، لگاره، پوپک، گرمک، پودوز ، برای میوه‌فروشی
27) پُهک برای آهنگری و ابزار فروشی
28) مِجری، آسپوره، اُوسی برای مشاغلی چون: نجاری و ابزارفروشی
29) لُوده و دُول برای مغازه‌های سبد و پلاستیک‌فروشی
30) کیلیلک، کُلون، برای قفل و کلیدسازی
31) گمپل، گلی، خُنگ، سله برای فرش‌فروشی
32) دومیل، پیرسوک، کُرُک، روغنکو، دُم‌دُمَکو برای مشاغل دانه و پرنده‌فروشی
33) چَپَری و فیشنگ برای مشاغلی چون تاکسی تلفنی و امور حمل و نقل
و صدها واژه دیگر که با مطالعه کتابهای یاد شده ، می توان از آنها به عنوان نامی زیبا برای محل کسب و کار و … استفاده کرد و از این طریق بیش ازپیش علاقه خود را به زادگاه مان نشان داد.
نوشته: ابوالفضل قاسم زادگان مدیر مرکز جهرم شناسی
با سپاس از سرکار خانم دکتر فاطمه تسلیم ، عضو هیئت علمی دانشگاه جهرم و عضو مرکز جهرم شناسی
