کاروانسراهای جهرم
به گزارش اخبار جهرم، کاروانسرا، به مسافرخانه‌ها یا مهمان‌خانه‌هایی با حیاطی بزرگ برای راحتی و اقامت و شب ماندن کاروان‌ها گفته می‌شد. به کاروانسرای بزرگ، تیم می‌گفتند و به کاروانسرای کوچک، تیمچه می‌گفتند. این بناها از نظر مبادلات تجاری و امنیت مسافران اهمیت فوق‌العاده‌ای در دنیای قدیم داشتند.
به دلیل قرار داشتن جهرم در مسیر جادۀ شاهی و جادۀ ادویه از قدیم، کاروانسراها و آب‌انبارهای مختلفی به ویژه از زمان صفویه در این شهر ساخته شد که در متون کهن و سفرنامه‌های داخلی و خارجی از آن‌ها یاد شده است. در کنار این کاروانسراها، نیروی نظامی و راهدارخانه نیز وجود داشت و مالیات راه نیز اخذ می‌شد.
در دل این کاروانسراها وقایع مختلفی نیز رخ می‌داد از شکار کبک برای مهمانان تا جابه‌جایی یاغیان، دستگیری سارقان یا محل پست سربازان. در اینجا برخی از کاروانسراهای معروف جهرم را معرفی می‌شود:
۱-کاروانسرای مخک: کاروانسرای مخک با زیربنای ۱۶۰۰ مترمربع در ۳۰ کیلومتری جاده جهرم ـ شیراز، از مهمترین کاروانسراهای جنوب فارس و عبارت است از دو کاروانسرا که با فاصله کمی از هم قرار دارند و در جوار آن نیز دو آب‌انبار است. دلیل نامگذاری آن به وجود نخل یا مُخ در تداول قدیم جهرم، در آن منطقه برمی‌گردد. قدمت کاروانسرای اول به دوران صفویه و کاروانسرای دوم به دوران قاجاریه بر می‌گردد. کاروانسراهای مخک دارای امکانات زیادی از قبیل چاه آب، استراحتگاه اسب، شتر و قاطر داشته است و اولین سربازان قشون دولتی در اینجا مستقر بوده‌اند. این دو کاروانسرا در ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شماره‌های ۶۷۸۴ و ۶۷۸۲ به ثبت آثار ملی ایران رسیده‌است.
۲-کارون‌سرای چاه تلخ: کاروانسرای چاه تلخ نزدیک روستایی به همین نام در دامنۀ البرز در مسیر قدیم جهرم به لار قرار دارد و قدمت آن به دورۀ صفویه تا قاجاریه برمی‌گردد. این بنا در مسیر جادۀ مشهور ادویه بنا شده و به کاروانسرای لاشه نیز معروف است و در جوار آن، آب‌انباری قرار دارد. این کاروانسرا با حیاط میانی و سنگ چهار ایوانی، سردر ورودی در ضلع جنوبی با برج دو طبقه‌ای بر فراز آن قرار دارد.
۳-کاروانسرای شاهزاده حسین(ع): این کاروانسرا در نزدیکی امامزاده حسین(ع) در زمان صفوی قرار داشته و متأسفانه امروز تخریب و نابود شده است و به دلیل مجاورت با شهر اهمیت زیادی داشته است. این بنا مدتی نیز در زمان قاجار سربازخانه بوده و حتی در جنگ جهانی دوم قوای متفقین در آنجا اسکان می‌گیرند و دست‌نوشته‌های از آن سربازان اروپایی بر دیوارهای کاروانسرا بوده است که متأسفانه تخریب می‌شود. بعد از ساخت پادگان نظامی جهرم در محدوده آن قرار گرفت و مدت‌ها از آن به شکل‌های مختلف استفاده می‌شد و با نوسازی ساختمان‌های داخل پادگان، بقایای آن نیز تخریب و به جای آن ساختمان‌های دیگری ساخته شد. بهذعمبن دلیل به این مکان قلعه شاه آمده حسین (ع) نیز می‌گفتند.
۴-کاروانسراهای لاری‌ها، گلشن و در بازار جهرم: در اطراف بازار ۳ کاروانسرا ساخته شده که جزء مجموعۀ بازار محسوب می‌شوند. کاروانسرا یا تیمچه گلشن در جنوب غربی بازار که دارای دو در است و یک در آن نیز در جوار خانه‌ی خانم بازار باز می‌شود. کاروانسرای لاری‌ها در شمال غربی بازار و کاروانسرای دیگری به نام حق‌شناس نیز وجود داشته که امروزه به جای آن پاساژ اسکان ساخته شده است. ظاهراً در سمت بازار مسگران نیز حمام بازار و تون آن معروف به گود حلوایی بوده است که اکنون از آن به عنوان پارکینگ اتومبیل استفاده می‌شود.
از دیگر کاروانسراهای جهرم مشهور جهرم که در متون کهن از آن‌ها نام برده شده به کاروانسرای شکسته در روستای گلدامچه، کاروانسرای چدرویه در روستایی به همین نام در بخش کردیان، کاروانسرای کلاکلی و جرمشت در بخش سیمکان و کاروانسراهای پای‌راه در روستای برایجان خفر و کاروانسرای آسمانگرد خفر،و کاروان سرای آسمان گرد خفر،می توان اشاره کرد.
