کُردان جهرم
به گزارش اخبار جهرم، جهرم در گذشته‌های دور اهمیت نظامی داشته و به غیر از دژها و قلاع نظامی، یکی از دلایل آن، سکونت نیروهای سپاهی از جمله اقوام کُرد و دیالمه در این شهر است، به طوری که نام یکی از بخش‌های کهن شهر جهرم، کردیان نامیده شده است. از دیگر جایگاه‌های منسوب به کُردان جهرم، کوهک و روستای مه‌کرد است. البته منظور از کرد در اینجا به معنای قومیت کُرد نیست. نفیسی معتقد است کرد به معنی پیشه و شغل است که عموماً با کوچ، خیمه و چراگاه و کوه‌نشینی یا صحرانشینی مرتبط است. ریچارد فرای نیز این نظر را تأیید کرده و تاریخ ایران کمبریج نیز کرد یادشده را در شاهنامه و کارنامه‌ی اردشیر بابکان، به عنوان اقوام ماد در جنوب فارس معرفی کرده است. از آنجا که این اقوام شجاع بودند، یکی از خاستگاه‌های کُرد را برگرفته از کلمه‌ی گُرد به معنای پهلوان دانسته‌اند که نشانه‌های اصل کلمه هنوز در کلمه‌ی گردان، سرگرد، گردویه یا کردویه وجود دارد. در ادبیات عربی کهن، منظور از کرد، ایرانیان و به‌ویژه شجاعان به طور عام است.
نشانه‌های کردان از دورهی ساسانی در متون کهن دیده می‌شود. بخشی از سپاه اردشیر ساسانی در جنگ‌های مختلف از کردان بودند و حتی یکی از جنگ‌های وی با کردان‌شاه است.
استخری و مسعودی، از چهار رُم یا طایفه‌ی کرد در زمان ساسانیان در فارس نام می‌برند که رُم کاریان در جهرم و لار یا بین این دوشهر ساکن بودهاند. بنا به تصریح دکتر صداقت‌کیش، تعدادی از طوایف کرد در ادوار مختلف در بخش کردیان جهرم ساکن بودهاند. وی با بررسی کتب تاریخی و روایت‌های پهلوی، نژاد بهرام چوبین نیز کُرد و از منطقه کُردیان جهرم می‌داند و از خواهر وی با نام کُردویه و برادر وی به نام کردی یاد کرده است. به باور وی، کُردویه ساکن یا اهل خفر از توابع جهرم و همسر اردشیر بابکان بوده است. این سخن البته با توجه به عدم تطابق زمانی اردشیر ساسانی با بهرام چوبین، سندیت تاریخی ندارد، مگر اینکه کردیه را همسر یکی دیگر از شاهان ساسانی به نام اردشیر بدانیم.
حمزه‌ی اصفهانی، دختر مهرک جهرمی را که همسر شاپور اول(ولیعهد ساسانیان) بوده، «کردزاده» نامیده و گفته که داستان وی مشهور است.
به روایت شاهنامه و ۲۰ تاریخ صدر اسلام، این دختر از قتل عام خاندان مهرک توسط اردشیر در جهرم می‌گریزد و به کمک مهتران در اطراف جهرم پنهان می‌شود. آیا این اطراف، در بین کردان بوده که دختر مهرک به خاطر انتساب به ایشان کردزاده نامیده شده است؟
دکتر رستگار فسایی می‌نویسد در ابتدای ظهور اسلام و اواخر دورهی ساسانیان در منطقه‌ی جهرم، قوم کُرد زندگی می‌کرده و کُرد به معنی کوچ‌رو و عشایر است. این مردم آنقدر سخت‌کوش بودهاند که شاهان ساسانی، ولیعهدان خود را برای آموزش مهارت‌های زندگی مانند: سوارکاری، تیراندازی، شکار و زندگی در شرایط سخت مخفیانه به درون این قوم می‌فرستاده‌اند تا تربیت شده و برای پادشاهی آماده شوند.
این امر به نوعی مؤید ولیعهدنشینی جهرم است، به‌خصوص که طبق روایات شاهنامه، شاپور، ولیعهد اردشیر، در همین جهرم با دختر مهرک آشنا می‌شود و این آشنایی به ازدواج می‌انجامد و هرمز ولیعهد بعدی نیز از ازدواج این دو زاده می‌شود.
از دورهی حکومت اموی به بعد، به پناه‌بردن یاغیان علیه حکومت مرکزی به قلعه‌ی خورشه یا خورشید در بخش کردیان شهرستان جهرم به‌طور متعدد رخ می‌د‌هد که برخی از این یاغبان نیز کُردند. مثلاً در دورهی سلاجقه ابوالعباس فضلویه بن حسنویه، رئیس کردان شبانکاره علیه آلب‌ارسلان در قلعه‌ی تبر کردیان پناه می‌گیرد و با وی می‌جنگد.
تا چندی پیش لقب کردی برای برخی از افراد در جهرم نیز گفته می‌شد که بیانگر اصالت یا انتساب این افراد به کردان است.
♦️برگرفته از مقالۀ «تحلیل جایگاه جهرم در شاهنامة فردوسی در مقایسه با تواریخ اسلامی، فرهنگ و روایات محلی»: دکتر فاطمه تسلیم
🔰منابع:
شاهنامه
کارنامه اردشیر بابکان
المسالک و الممالک
تاریخ مسعودی
سنی الملوک‌الارض و الانبیاء
کردان پارس و کرمان
کرد و معنای تاریخی او
تاریخ ایران کمبریج
#روزی_روزگاری_جهرم
