« چند پیشنهاد بومی برای نامگذاری اماکن کسب و کار ، تجاری و محصولات تولیدی در جهرم »
یکی از مهم‌ترین حقوقی که دین مبین اسلام برای فرزندان تعریف کرده است، انتخاب نام نیکو برای آن‌هاست که در روایات نیز از آن به « نخستین نیکی به فرزند» یاد شده است. شاید بتوان با اندکی اغماض و اخذ وحدت ملاک از روایات، انتخاب نام نیک برای محل کسب و کار را نیز از جمله امور مهم در فعالیت‌های کسبی تلقی کرد.
با گشت‌وگذاری در سطح شهر جهرم می‌توان دریافت که متأسفانه مانند بسیاری از شهرهای دیگر، با وجود تصویب مقرره‌ای با عنوان «قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه» و آیین‌نامه اجرایی آن و در سایه‌ی نبود نظارت کافی از سوی متولیان امر، هر روز شاهد افزایش نصب تابلو با نام‌هایی غیر فارسی و عمدتاً بی‌ارتباط با موضوع کسب‌وکارها در سردر مغازه‌ها، اماکن و شرکت‌های تجاری هستیم ؛ در صورتی که طبق قانون یادشده: «به منظور حفظ قوت و اصالت زبان فارسی به عنوان یکی از ارکان هویت ملی ایران و زبان دوم عالم اسلام و معارف و فرهنگ‌اسلامی، دستگاه‌های قانونگذاری ، اجرایی وقضایی کشور وسازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی و کلیه شرکت‌هایی که شمول قوانین و مقررات عمومی بر آنها مستلزم ذکر نام است و تمامی شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مذکور در بند(د) تبصره‌ی (۲۲) قانون برنامه‌ی دوم توسعه موظفند از به کار‌بردن کلمات و واژه‌های بیگانه در گزارش‌ها و مکاتبات، سخنرانی‌ها، مصاحبه‌های رسمی خودداری کنند و همچنین استفاده از این واژه‌ها بر روی کلیه‌تولیدات داخلی اعم از بخش‌های دولتی و غیر دولتی که در داخل کشور عرضه می‌شود، ممنوع است.»
همچنین بر اساس تبصره ۵ مقرره قانونی مذکور «کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و اماکن تولیدی و خدماتی و تجاری موظفند ظرف مدت دو سال از تاریخ ابلاغ این قانون اسامی تولیدات و ظرف مدت یک‌سال نام اماکن خود را به نام‌ها و واژه‌های غیربیگانه برگردانند».
یکی از بزرگانی که حق عظیمی بر مردم جهرم داشته و دارد، که خداوند به ایشان طول عمر و سلامتی عنایت فرماید، استاد ارجمند و گرانقدر جناب آقای صمد فرزین نیاست که به منظور حفظ گویش و لهجه محلی جهرمی، کتابی وزین و فاخر تحت عنوان « فرهنگ فارسی جهرمی» را گردآوری و آن را به مردم خوب جهرم پیشکش کرده‌اند که خوانش آن بر هر آنکه دل در گرو حفظ این گویش داشته و دارد، واجب است.
البته پیش از ایشان مرحوم استاد جلال طوفان نیز بخشی از واژگان جهرمی را در کتاب ارجمند «شهرستان جهرم» جمعآوری کرده بود. در کنار این‌ها کتاب ارزشمند «فرهنگ آداب و رسوم شهرستان جهرم» از پژوهشگر فرهنگ عامه جناب آقای ایرج قزلی نیز از کارهایی است که در آن تعدادی از واژگان جهرمی جمعآوری شده که همه این تحقیقات و نوشته ها در خور تقدیر است .
با دقت در واژه‌ها و اصطلاحات این کتب ، تقریباً برای هر شغل و فعالیتی، عنوانی مناسب می‌توان یافت که بتواند زینت‌بخش تابلوهای سردر مغازه، اماکن ، شرکت‌های تجاری یا محصولات تولیدی در شهر جهرم شود که متأسفانه فراوانی کلمات بیگانه و غیر فارسی بر سر در مغازه‌ها و بر روی محصولات تولیدی، جایی برای پرداختن به این موضوع نگذاشته و ظاهراً واژگان جهرمی گردآوری‌شده در این کتب، از دید اتاق اصناف و متولیان مربوطه دور مانده است. انتظار این است که مدیران عالی شهرستان و فرهیختگان و دغدغه‌مندان عرصه‌ی فرهنگ تلاش کنند تا ضمن تمکین و عمل به قانون یادشده، پیشنهاد استفاده از واژه‌های ایرانی و به‌طور ویژه کلمات، واژه‌ها و اصطلاحات با گویش محلی جهرمی بر گرفته از «فرهنگ فارسی جهرمی»، «شهرستان جهرم» و «فرهنگ آداب و رسوم مردم شهرستان جهرم» را به اتاق اصناف و سایر مراکز ارائه کنند. این امر باعث خواهد شد تا در آینده شاهد کاهش استفاده از کلمات و اصطلاحات بیگانه بر سر در مغازه‌ها و مکان‌های تجاری سطح شهر باشیم، هر چند که تاکنون، بعضی از شرکت‌ها و اماکن تجاری از واژه‌های اصیل جهرمی برای محصولات خود استفاده کرده‌اند که در خور تقدیر است.
اما به عنوان مشتی نمونه خروار ، می توان در قالب پیشنهاد، به کلمات و واژه‌های زیر اشاره کرد:
اَبره، چِکِنه، چنگال، گافته، نون فرنگی، کلوچه نخودی، کلوچه آردی، خُرَک و رنگینک برای مشاغل شیرینی‌فروشی و سوغات سرا و فعالیت های مشابه
۲) شَدوُ، الوک، خیارزه، دسم‌بو، دمباز، نارپوس، بالنگ، پَسَکی و خوردک برای مشاغلی چون میوه‌فروشی و آب‌میوه‌گیری
۳) شَهله، گُردک و مَشه برای مشاغلی چون قصابی و کبابی
۴) رَختَک، گاگُله، گُمپ گُل، جغله، رودم، ببم، چی‌چیو، جِلِنگ جِلنگوُ، کلوُته، نُخری، حریره، نوذرمیرزا، هفتی برای مشاغلی چون سیسمونی و لباس نوزاد
۵) کُرُک، غَلوسک، تیسک ، ریسَک ، باهنده، پیرسک ، پَل پَل برای مشاغلی چون مرغ فروشی و مراکز تولید مرغ و تخم مرغ و پرنده فروشی
۶) آلاله، گُمپ، موُرد، خبرخوشو، شمبو، کنگه، پیازکن، کهکم، بنگرو، تی‌تالو، تغله، جرگه، پافت، بادمک، چیله، بخته‌کن، بش، توختک، پچا، خارمره، چَرگ، زردک، کَلَبه، کُنار، هکال و خبر بَرو برای مشاغلی چون گل‌فروشی، نهال‌فروشی، کود و سم‌فروشی
۷) شملی، تِجَه، پی‌ته، کرپه، و تربیزه برای مشاغلی چون سبزی‌فروشی
۸) تی اُوی، پرشکه، اُورو، پَدَم، تیریشکُو، ناغ، پِرِشمه، تِجّه، تروتیلیس، چکل، قلپ، گچک، نم‌سار، واکن ، پُلُلُق ، پُلُقَه ، فیریش و لیم لیم برای مشاغل فروش لوازم آبیاری باغ و کشاورزی
۹) جُنگه، کمه، چبش و خَچَک برای مشاغلی چون دامداری و لبنیاتی
۱۰) گُروپ، چَره ، لاله و مردنگی برای مشاغلی چون فروشگاه‌های نخ و پشم
۱۱) گولوپ، اَفتو برای مشاغل الکتریکی
۱۲) هُل، لِگ، لگاره، چل‌گیس، پت و چَپَه برای مشاغل آرایشگاه و پیرایشگاه (لگ مو)
۱۳) خَمَنه، لوُلین برای مراکز فروش وسایل سرویس بهداشتی
۱۴) خَلَت، لُهر، جا بند و متکا بُخچه و پوشن برای مغازه‌های فروش پتو و بالش و رختخواب
۱۵) خانی، چارغد، چادرچاقچور، ساروق، بخچه، پی‌جومه: برای پارچه‌فروشی
۱۶) آرمه، اَوک، پاگشا، آسونه، چکنه، پخ، پخا، یخنی، تیلیت برای رستوران و کافی‌شاپ
۱۷) پره، سوزنی، انگش‌دونه: برای مغازه‌های خیاطی
۱۸) بلوری، مردنگی، چی‌چال، یگون، قاب و قده ، پی یله و کوپی و گُل پیچ برای مغازه‌های ظرف و بلورفروشی
۱۹) نَرَنگ، مِجری، گنجینه برای مغازه‌های کادو و هدیه‌فروشی
۲۰) خط و پیت یا خط و پیتک برای شغل کتابفروشی و نوشت افزار
۲۱) هم‌کَلُوم و خُت و پِت برای کافی‌نت‌ها
۲۲) بلک، پی‌پُخ، سورو، انگشت‌پیچ، بیریزه، فوت و پلندک، چووه، زرده‌چووه، سُپ، قندک برای فروشگاه‌های مواد غذایی یا فروش نان
۲۳) بُک، کُلُوک، جوغن، پُک و چُپُخ (چُپُق ) و چُکُل برای مراکز فروش سفالی و قلیان و ذغال
۲۴) پَخچه برای مراکز فروش عسل یا لوازم تولید عسل
۲۵) قادمه، درونه، پَروَند، پوره ، پوره‌بند، لگاره برای مغازه طناب‌فروشی و مشاغل مشابه
۲۶) پنگ، لگاره، پوپک، گرمک، پودوز ، برای میوه‌فروشی
۲۷) پُهک برای آهنگری و ابزار فروشی
۲۸) مِجری، آسپوره، اُوسی برای مشاغلی چون: نجاری و ابزارفروشی
۲۹) لُوده و دُول برای مغازه‌های سبد و پلاستیک‌فروشی
۳۰) کیلیلک، کُلون، برای قفل و کلیدسازی
۳۱) گمپل، گلی، خُنگ، سله برای فرش‌فروشی
۳۲) دومیل، پیرسوک، کُرُک، روغنکو، دُم‌دُمَکو برای مشاغل دانه و پرنده‌فروشی
۳۳) چَپَری و فیشنگ برای مشاغلی چون تاکسی تلفنی و امور حمل و نقل
و صدها واژه دیگر که با مطالعه کتاب یاد شده ، می توان از آنها به عنوان نامی زیبا برای محل کسب و کار و … استفاده کرد و از این طریق بیش ازپیش علاقه خود را به زادگاه خود نشان داد.
نوشته : ابوالفضل قاسم زادگان مدیر مرکز جهرم شناسی
با سپاس از استاد ارجمند سرکار خانم دکتر فاطمه تسلیم ، عضو هیئت علمی دانشگاه جهرم
